چهارشنبه, ۱۲ آذر ۱۳۹۳، ۰۷:۰۳ ق.ظ
استاد شهیدی
روانشناس کودک و استاد مرکز تربیت مربی کودک و نوجوان حوزه علمیه قم
جلسه 6 تاریخ 92-7-29
نباید به بعضی از رفتارها توجه کرد وتا رفتارهای بد تقویت شود.
اگر ما چند بار گفتیم و او توجه کرد ، عادت می کند .
ما هر طور با بچه ها رفتار کنیم ، رفتارها در او شکل می گیرند .
توجه یعنی تقویت یک رفتار . اگر دفعه ی اول یک کار بدی را کرد و ما به او اهمیت دادیم و توجه کردیم ، بچه هم توجه می خواهد
چه وقت باید بچه ها را از پوشک گرفت ؟
بچه باید از نظر جسمی این قدرت و توانایی را پیدا کرده باشد تا او را از پوشک بگیریم نه اینکه عجله کنیم یا اینکه سن مشخصی داشته باشد
قدرتی که بچه ها در شب دارند برای کنترل ادرار و مدفوع ، ارادی هست . اگر سه شب میانگین از شب تا صبح توانست خودش را نگه دارد و وقتی صبح بیدار شد خودش را خیس نکرده باشد ( حالا ممکن است تازه نزدیک صبح خرابکاری کرده باشد ، آن مهم نیست بلکه شب تا صبح مهم هست که پوشکش تمییز بوده و خودش را کنترل کرده است در اینجا معلوم می شود که قدرت دارد می توان او را از پوشک گرفت )
خیلی نباید نوع نگاهمان طوری باشد که بچه بدش بیاید ، حساسیت های زیاد ما در یک سنین خاص باعث وسواس شدن بچه ی ما در آینده می شود .
کتک زدن بچه در جمع تحقیر او هست .
اگر اتفاقی برای بچه ی ما افتاده و حرف ما را گوش نکرده و حالا مشغول گریه کردن هست ، می بایست او را نوازش کنیم و آرامش به او بدهیم .
سیادت :
سیادت در لغت : السِّید : المتولی بالسواد ای جماعة الکثیرة
السَّید : الرئیس ، السید یطلق علی الرب و المالک و الشریف و الفاضل و الکریم و الحلیم ( ابن منظور1414 ف -ج3 ص 288
واژه سید به معنای سرور ، بزرگ ، مهتر و آقاست
سیادت دادن به فرزندان بر اساس متون دینی
سه دسته از مستندات برای آن می توان ذکر کرد :
1 - مستندات صریح
2 - سیره معصومین
3 - مویداتی که به طور ضمنی و غیر مستقیم دلالت دارند
مستندات صریح
1 ) رسولُ اللّه صلى الله علیه و آله و سلّم :
أولادُنا أکبادُنا ، صُغَراؤهُم اُمَراؤنا، وکُبَراؤهُم أعداؤنا ، فإن عاشُوا فتَنُونا ، وإن ماتُوا أحزَنُونا .
فـرزندان مـا جگر گوشههاى مـا هـستند ، خردسالانشان فرمانروایان ما هستند و بزرگترهایشان دشمنان ما ، اگر زنده باشند بلاى جان ما هستند و اگر بمیرند ، باعث غم و اندوه ما مىشوند .
جامع الأخبار : 283 / 755 منتخب میزان الحکمة : 612
اکباد یعنی جگر گوشه های ما هستند
رسول الله صلى الله علیه و آله و سلّم :
الوَلَدُ سَیّدٌ سَبعَ سِنینَ ، وخادِمٌ سَبعَ سِنینَ ، ووَزیرٌ سَبعَ سِنینَ ، فإن رضِیتَ مُکانَفَتَهُ لإحدى وعِشرینَ ، وإلاّ فاضرِبْ على کَتِفِهِ ، قد أعذَرتَ إلَى اللّه فیهِ .
فرزند هفت سال سرور است ، هفت سال خدمتکار و هفت سال وزیر و دستیار . اگر تا بیست و یک سالگى از کمکى که به او کردهاى راضى بودى (و تربیتت نتیجه داد) که خوب ، وگرنه به شانه او بزن (و دیگر به حال خود رهایش کن) و تو درباره او نزد خداوند معذورى .
کنزالعمّال : 45338 منتخب میزان الحکمة : 614
امیرمؤمنان ـ علیه السلام ـ فرموده است:
یُرْخی الصّبیُّ سَبْعاً و یُؤَدَّبُ سبْعاً وَ یُسْتخدمُ سَبْعاً.
«کودک در هفت سال [نخست زندگی] آزاد گذارده می شود و در هفت سال [دوم[ ادب آموخته می شود و در هفت سال [سوم] به خدمت گرفته می شود.»
یرخی از ماده رخو به معنای نرمی و ملایمت و رفق و مداراست
صبی از ماده صبو ، به معنای میل کردن و منعطف شدن به سوی چیزی است و کودک در دوران صبابت میل به والدین خود را بیشتر از سایر دوران ها دارد و بیشترین تاثیر را از والدین می گیرد
سیره معصومین
- از «ام خالد» دختر «خالد بن سعید» روایت شده: «من در دوران کودکی نزد پیامبر اکرم(ص) بودم. انگشتر ایشان توجه مرا به خود جلب کرد. خواستم با آن بازی کنم که پدرم مانع شد و بر سر من فریاد کشید اما پیامبر(ص) فرمود: "به او کاری نداشته باش[بگذار بازی بکند]." سپس سه بار به من فرمود: "خدا به تو طول عمر بدهد."
- روزی در نماز جماعت، پیامبر(ص) به سجده رفت و سجده را طولانی کرد تا جایی که بعضی از نمازگزاران شگفت زده شدند. وقتی نماز تمام شد، از ایشان پرسیدند: «ای رسول خدا، سجده را به اندازه ای طولانی کردید که ما فکر کردیم در سجده بر شما وحی نازل شده است». پیامبر(ص) فرمود: «خیر! وحی بر من نازل نشد، ولی فرزندم حسن(ع) بر دوش من رفته بود و من می خواستم او خود پایین بیاید. از همین رو، صبر کردم و سجده ام طولانی شد».
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج5، ص: 433
مویدات
روایات :ولدک ریحانتک سبعا / دع ابنک یلعب سبع سنین / تستحب عرامة الصبی فی صغره / صغراؤهم امراؤنا
بازی کودک زمینه ساز رشد عقلی و رشد شخصیت کودک است
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود : عرامه الصبی فی صغره زیاده فی عقله فی کبره .
شیطنت کودک در کودکی ، سبب افزایش عقل او در بزرگی خواهد بود . علامه مجلسی ، بحارالانوار ، ج 14 ، ص 379
امام کاظم (علیه السلام): تستحب عرامه الصبی فی صغره لیکون حلیماً فی کبره
بازیگوشی کودک در کودکی نیکوست ؛ چرا که سبب بردباری او در بزرگی خواهد شد . حر عاملی ، وسائل الشیعه ، ج 15 ، ص 198
سرکشی ( بازی گوشی و شیطنت ) طفل در دوران کودکی مایه فزونی عقل او در بزرگی است
-آنچه که روحیه اعتماد به نفس کودک را در این دوران حفظ می کند و آن را بارور می سازد ، آزادی و تجربه است ..
آنچه که روحیّه اعتماد به نفس کودک را در این دوران حفظ مى کند و آن را بارور مى سازد، آزادى و تجربه است .چون طفل در این سنین ، خود به سادگى تجربه مى کند و مى آزماید و در عمل به نتایجى عینى مى رسد که براى او یقین آور است .
حال هر قدر محیط غنى تر باشد، براى کسب تجربیّاتى بیشتر و ارزیابى و شناخت او آماده تر مى گردد و به سبب آن ، روحیّه اعتماد به نفس و اتّکاء به خویشتن و استقلال در وى قوى تر مى شود.در چنین محیطى خواستن به دنبالش توانستن و در پى آن اعتماد به نفس شکل مى گیرد و نوجوان به سوى شخصیّتى مستقل جهت مى یابد. (والدین و مربیان مسؤول نویسنده : رضا فرهادیان ، 1374 ، ص 22 )
اعتماد به نفس چیست ؟
دکتر صفورایی می گوید که الگوی من در زندگی خانم دادستان هست که ایشان شاگرد پیاژه هم بوده و در سن 80 سالگی از قم برای درس ایشان به تهران می رفتند
آقای صفورایی در مورد اعتماد به نفس می گوید :
ایشان در یک کارگاهی رفتند بالای صندلی ایستادند و گفتند که این شخصی که این ویژگیها را دارد با این توانایی بالای صندلی قرار گرفته اما اعتماد به نفس فقط این نیست بلکه آگاهی به توانایی ها و ناداشته ها و ناتوانایی ها هم هست مثلا من توانایی داشتن دو فرزند را دارم اما سه فرزند را نه ، توانایی رانندگی پراید را دارم اما ماشین سنگین را نه .
اگر من فقط توجه ام به توانایی هایم باشد می روم در یک جمعی بزرگ می بینم که نمی توانم صحبت کنم چون توجه به ناتوانایی های خودم نداشتم . اگر به من گفتند که برو فلانجا تدریس کن باید خیلی راحت بتوانم بگویم که من نمی توانم . اعتماد به نفس به معنای توانایی نیست بلکه علم به توانایی ها و نا توانایی ها است.
تمام موجودیتی که روی این صندلی قرار دارد می شود نفس و خود ، و باید اعتماد کرد به همین نفس نه چیز دیگر و این نفسی که بالای صندلی قرار دارد یکچیزهایی دارد و می تواند و یک چیزهایی را هم ندارد و نمی تواند.
اگر بچه چیزی را تجربه کرد ، خودش در آن مورد اعتماد به نفس پیدا می کند
محیط زندگی کودک اگر طوری باشد که کودک نتواند فعالیت های آزاد و واکنش های طبیعی داشته باشد اینچنین محیطی مخالف بهداشت و سلامت روانی کودک است ....
یک اصل در سیادت فرزند در هفت سال اول
عدم تحمیل بار مسئولیت بر کودک
اگر تحمیل کنیم سبب بازخواست و عتاب و عقاب او می شود که تو چرا این کار را کردی یا نکردی ( چون ممکن است نتواند از عهده اش بربیاید )
از تعبیر ریحانه بودن فرزند فهمیده می شود
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: الولد الصالح ریحانة من الله قسّمها بین عباده، و إنّ ریحانتیّ من الدنیا الحسن و الحسین، سمّیتهما باسم سبطین من بنی اسرائیل شبّرا و شبیرا. (کافی6/3)
رسول اکرم (ص) فرمود:
ان الولد الصالح ریحانة من ریاحین الجنة.
همانا فرزند شایسته گل خوشبویى از گلهاى خوشبوى بهشت است. فروع کافى، ج۶، ص۳.
لذا یادگیری را از بچه نخواهید در این سنین چون تحمیل بار مسئولیت بر کودک سنگین است .
امیرالمؤمنین علی(ع) می فرماید:
وَلَدُک ریحانتک سَبْعا و خلوتک سَبْعا ثم هو عدوّک اَو صدیقُک.
«فرزند تو تا هفت سال دسته گلی است که در اختیار توست و در هفت سال دوم زندگی، خدمتکار و مطیع توست و سپس (در دوره جوانی) دشمن و یا دوست توست.» شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج20، ص 343
عدم انتظار یادگیری قرآن و حلال و حرام
آموزش رسمی نباید در این سنین به آنها دارد هر چند شما ممکن است یاد دهید اما تحمیل نمی کنید اگر یادگرفت که گرفت و الا رهایش بکنید.
مراقبت و برآوردن نیازهای جسمی و روحی ( محبت و تکریم و... ) اینها خیلی مهمتر است .
۰
۰
۹۳/۰۹/۱۲
سرباز کوچک-مهدی شهبازی
