روانشناسی کودکان 1

استاد حجت الاسلام و المسلمین  ابراهیم اخوی 

کارشناس ارشد روان شناسی بالینی و استاد مرکز تربیت مربی کودک و نوجوان حوزه علمیه قم

جلسه اول
تاریخ 7 / 7 /92

فرزند پروری، هشدار ها و راهکار ها
 
 - فرزند هدیه ی الهی و امانت الهی هست 
یهب لمن یشاء اناثا و یهب لمن یشاء الذکور آیه 49 شوری
آیه ای برای کسانی که فکر می کنند با فرزند دار شدن از جهت اقتصادی و ... عقب مانده اند 
 
 - شغلی به نام پدر 
 - تاثیر گذاری طولانی مدت فکری و روانی
 - نقش ویژه والدین مذهبی در پرورش معنوی کودکان
  بچه ها تصورشان از خدا همان تصوری هست که از پدر و مادر دارند . مثلا وقتی میگویی که خداوند مراقب شما هست ، همان مراقبتی که پدر و مادر نسبت به بچه ها دارند او تصور می کند . 
تمام رفتارهای کوچک ما تاثیر مستقیم در رشد دینداری بچه دارد .
مادر استعداد یاب هست و پدر قلّه هست . پدر اهداف را برای بچه مشخص می کند 
 
 - قلّه بودن پدر
بچه هایی اعتماد به نفس بالاتری دارند که پدرهای موفق تری هستند لذا می گویند که بچه ها را در حوزه و حیطه ی موفقیت خودتان وارد کنید . اگر در یک زمینه ای هستید که مورد توجه هستید و موفق هستید ، بچه ی خودتان را هم با خود در آن جلسه ببرید تا آنها شما را قله ببینند و احساس شخصیت کنند و اعتماد به نفسشان بالا رود 
تحقیقات نشان می دهد که اگر پدر ها رشد خوبی داشته باشند بچه ها هم سعی دارند که به آن رشد ها برسند 
 
ابعاد عاطفی بچه ها مربوط به مادر هست ، اما اگر کارکرد بچه ها کم باشد ( مثل اینکه بچه کم رو باشد یا بترسد یا شخصیت اجتماعی اش ضعیف باشد ) اینها مربوط به پدر می باشد که بچه تاثیرگذار از بچه هست 
 
جایگاه پدر در فرزند پروری :
پیامبراکرم صل الله علیه و آله : بدانید که همه شما مسئولید و همه شما نسبت به زیردستان باز خواست می شوید ...
مرد سرپرست خانواده است و نسبت به آنان بازخواست می شود . زن مسئول خانه شوهر و فرزندان اوست و در برابر آنان بازخواست می شود ...  حکمت نامه کودک / ح 231
 
بعد از 12 سالگی مادر نقش تربیتی اش را کمرنگ کند و پدر جلو بیاید . چون مادر جزئی نگر هست و اگر با همان شدت دوران کودکی اگر وارد فضای بچه شود ، بچه را کم حوصله و بی طاقت می کند چون در همه ی موارد جزئی بچه ورود پیدا می کند و نمی گذارد که خود بچه امورش را اداره کند . اما پدر با قوانین کلی ای که به بچه یاد می دهد خود بچه مدیریت می کند 
تمام این جزئیاتی که ما یا کودکمان بلد هست مثل غذا خوردن و لباس پوشیدن و آداب معاشرت و .. از طریق مادر منتقل شده و اگر پدر بخواهد ورود پیدا کند این موارد مغفول واقع می شود 
 
خیلی از ایرادهایی که مادرها از بچه می گیرند یا بخاطر نگرانی هایشان هست ( برای آنها سخت هست که بپذیرند که تربیت یک پروژه ی 20 ساله هست و فکر می کند که از 2 سالگی باید بچه اش تربیت شود در حالیکه اصلا سن تربیت نیست .
بعضی ازخانم ها مزاحم ها و مداخله های تربیتی دارند که فرضیه های اولیه ی مادر را تحت تاثیر قرار می دهند لذا با اینکه می داند در سنین اولیه باید نیازهای عاطفی او تامین شود و بصورت مشاهده ای الگو گیری کند و با تاثیر غیر مستقیم ، یاد بگیرد ، اما با این حال بخاطر وجود این مزاحم ها و انتقادهایی که دیگران از او و بچه می گیرند ، دست به تربیت سریعتر و زودتر از موعد می زند 
 
در 7 سال سوم هر آنچه که شما به او یاد داده اید را از او بخواهید ، یعنی نظر از او بخواهید و آن چیزهایی که شما در 7 سال دوم به او یاد داده اید ، حالا به عنوان یک مشاور و یک وزیر از او بخواهید 
اگر بچه احساس کند که جنگ هست ، پس می گوید که بجنگ تا بجنگیم 
ما در تمام دوره های سنی تکلیف مشخصی داریم . اگر حتی در دوران کودکی هزینه نکنیم و پدری غایب باشیم ، بعدا باید جور این را بکشیم
متاسفانه ما بزرگانی داریم که خیلی هم بزرگ هستند اما چون قوانین پدری را رعایت نکردند و نقش پدری را کم گذاشته اند ، در ترببیت فرزند مشکل دارند 
 
آیا من می توانم این ریسک را کنم که خودم خوب باشم پس بچه های من خوب می شوند ؟!
در تربیت یک بخش وراثت ، محیط و تربیت هست 
اگر یک مادر خوب برای بچه انتخاب کردی ، پس یک سوم تربیت را جلو رفته ای / اگر یک مدرسه و مکان خوبی برای آموزش او فراهم کنی ، یک سوم دیگر تربیت را پیش رفته ای 
وراثت و تربیت اگر قوی باشند ، این بچه هست که می تواند روی محیط تاثیر بگذارد 
 
به بچه ها باید اصل متفاوت بودن را آموزش دهیم ، نه اینکه اگر یکی بد هست او بدتر باشد ، بلکه تفاوت را در جهت مثبت بیاوریم ، یعنی در درس خواندن بهترین باشد  و در ...
 
آمادگی برای فرزند پروری :
 1 - آگاهی از آسیب ها و محدودیت های فرزند پروری در عصر ما 
 2 - برخورداری از ویژگیهای شخصیتی 
3 - برخورداری از سبک تربیتی مناسب
4 - آگاهی از روش های مشکل آفرین ( از روش هایی که می تواند من را به دردسر بیاندازد... مثلا مادری می گفت که من فکرمی کردم هر چه بیشتر مراقب فرزندم باشد بهتر است در حالیکه بدتر شده است 
5 - آگاهی از فضای روان شناختی و نیازهای فرزندان 
( کتک زدن راحت و سریع جواب می دهد اما نتیجه ی تربیتی مثبت نمی دهد باید مهارتهای جایگزین را یادگرفت )
قهر کردن یکی از روش ها هست که البته نباید طول بکشد ، به ازای هر یکسال یک دقیقه . مثلا بچه ی 5 ساله ، 5دقیقه
 
1 - آگاهی از آسیب ها و محدودیت ها ( محدودیت های تربیت )
1 - فرزندان کمتر ، حوصله کمتر و امکانات بیشتر 
 ( خود فرزند کم یک مشکل هست ، خود باهم بودن بچه ها .. بدترین ستم به بچه ها اینست که آنها را یکدانه ای نگه داریم ، بهترین فاصله ی تولد بین بچه ها سه سال هست و اگر بیشتر از این باشد ، بچه ها تک بعدی رشد می کنند و متوقع بار می آیند . - این سه سال استانداردش هست و بیشتر و کمتر از این را توصیه نمی کنند - 
جهت دوم اینست که اگر هدف بزرگ و زیادی برای خودمان ترسیم کرده باشیم در این وسط راه کم حوصله و بی طاقت نمی شویم ، یک مادر در نسل قدیم تصورش این بود و خودش را آماده می کرد برای 5 تا 10 تا بچه ، اما مادرهای امروز کمتر مادری هست که به سه تا بچه فکر کند .
بار روانی ای که به خودمان تحمیل می کنیم خیلی مهم هست . مثل اینکه خودمان را آماده کنیم برای پیاده رفتن تا مسیر 1000 کیلومتری یا 100کیلومتری یا 10 یا 1 
بزرگترین خطر اینست که امکانات بیافتد در دست انسانهای تربیت نیفتاده . 
بالاترین سنی که خانم ها می توانند بچه بیاورند تا 35 - 36 هست. البته این بهتر است والا تاوقتی که پتانسیل بچه دار شدن هست مشکلی نیست . 0 البته بچه های سوم به بعد غالبا با بچه های قبلی بزرگ می شود ، اگر شما بچه ی اول را خوب تربیت کنید ، بچه ی دوم از او یاد میگیرد و همینطور . در روسیه بررسی کرده اند که اکثر بچه های نابغه ، بچه ی سوم هست ( وقتی بچه ها دو تا هستند ، خیلی از انحصارها شکسته نمی شود و خیلی از فضاها باز نمی شود )
 
  2- بهره مندی از امکانات مجازی و رشد مجازی 
( با اضطراب کار مهیا نمی شود / سیل از دویدن است که دریا نمی شود )