يكشنبه, ۱۲ بهمن ۱۳۹۳، ۱۲:۴۳ ق.ظ
استاد شهیدی
روانشناس کودک و استاد مرکز تربیت مربی کودک و نوجوان حوزه علمیه قم
جلسه 9 تاریخ 92-9-11
بیش فعالی
معیارهای تشخیصی
1 - غالبا وسط حرف دیگران می پرد
2 - دربازی های گروهی حوصله نوبت ندارد
3 - آرام و قرار ندارد و حتی برای چند ثانیه بی حرکت ماندن برایش سخت است
4 - تماس چشمی برقرار نمی کند
5 - محرک های محیطی به سادگی حواس او را پرت میکند و او از جا می پرد
6 - حتی هنگام آرام نشستن ...
سبب شناسی :
این اختلال در 80 درصد موارد اساس وراثتی و خانوادگی دارد و در 20 درصد موارد ، نتیجه یک آسیب مغزی است که به صورت اکتسابی و وراثتی در فرد دیده می شود . در بعضی موارد نیز ترکیبی از عوامل وراثتی و اکتسابی در فرد دیده می شود .
90 درصد درمان بیش فعالی در دست پدر و مادرشان است که باید آگاهی پیدا کنند . حتما باید دارو مصرف کنند + رفتار درمانی. البته یکی از روانشناسان ماهر خودش بچه اش بیش فعال بود و توانست بدون استفاده از دارو در یک دوره ی درمانی طولانی تر و با صبر و حوصله بیشتر درمان کند.
نکته ی مهم اینست که در هر صورت علائم مشابه است و درمان تفاوتی ندارد
نقص اصلی این کودکان ناتوانی در فکر کردن نیست ، بلکه عدم توانایی در منتظر ماندن برای استفاده از فکر و دانش
عوامل تولد و قبل از تولد :
1 - مصرف الکل و سیگار در زمان بارداری یا مواجهه مادر با هر گونه مواد سمی یا عفونت در دوران بارداری
2 - هر گونه حادثه ای که پیش و بعد از تولد منجر به کاهش در رسیدن اکسیژن به مغز جنین یا نوزاد شود
3 - ابتلا به یرقان در دوران نوزدای ، می تواند علائمی شبیه به اختلال بیش فعالی - کمبود توجه را در دوران کودکی ایجاد کند
4 - تولد زود هنگام و داشتن وزن کمتر از حد طبیعی و بچه هایی که با زایمان سخت به دنیا می آیند
5 - وارد آوردن هر گونه
عوامل خانوادگی در کودکان مبتلا به اختلال :
1 - دوگانگی تربیتی
2 - نزاع والدین
3 - والدین اضطرابی
مصرف سرب در کودکی باعث حذف یکی از مراحل رشد کودک می شود مثلا بدون چهار دست و پا شروع به راه رفتن کردن .
ظرفیت حافظه آنی برای بچه های بیش فعال خیلی کم است . مثلا اگر چند رنگ را برایش بشماری و بگویی بلاصله آن ها را تکرار کن . این بچه ها نهایتا 5 رنگ را می توانند بیان کنند .
اگر کلمه یا جملاتی را پشت سرهم برای آنها بگویید و بخواهی که تکرار کنند نمی توانند . چون قدرت حافظه بالایی ندارند و تمرکز ندارند .
آنها از نظر مردم مساله ساز و پردردسر ، عجیب و شلوغ و پر حرف و پر سرو صدا و پرخاشگرند
این اختلال ظاهرا معلول اشکالات برخی از قسمتهای مغز خصوصا لوب های پیشانی است که نقش مهمی در کارکردهای اجرایی دارند مثل تدوین و اجرای راهبردهای هدفمند و کنترل تکانه ها
درمان ADHD
سه نوع درمان برای بیش فعالی وجود دارد :
1 - درمان CBT
2 - نروفیدبک ( برای آرام کردن ذهن )
3 - دارو درمانی
درمان CBT شناختی / رفتاری
C شناختی : Cognition
کار روی خودگویی های فرد بیمار self talk و القاء خودگویی های که منجر می شود تا بیمار به تمرکز و آرامش برسد
B روش های رفتاری :
حرکات هماهنگ عصب و عضله :
این تمرین را برای تمرکز افزایی بچه ها هم می توانید انجام دهید
1 - تحرکت به جلو
2 - حرکت به عقب
3 - حرکت به راست
4 - حرکت به چپ
5 - طناب زدن
6 - بشین و پاشو
7 - دست راست و پای چپ بالا
8 - دست چپ و پای راست بالا
9 - پروانه
10 - چرخیدن
( مثلا شماره ی 1 را چندین بار می گوییم تا برایش ملکه شود و سپس شماره ی دو را اینکار می کنیم و قاطی هم می گوییم ، سپس شماره ی 3 ، بچه های پیش فعال تا شماره ی 5 هم می روند . این بازی تمرکز آنها را بالا می برد
بچه بعد از ارتباط
1 - گذاشتن چیزی روی سر و راه رفتن
2 - گرفتن و پرتاب کردن ( توپ )
3 - راه رفتن روی لبه های جدول
4 - بازی دارت
5 - پرتاب حلقه
6 - بازی های فکری منچ شطرنج پازل و ..
7 - تمرین رنگ آمیزی الگوهای نقاشی بطوری که از خط بیرون نزند
8 - کشیدن خط های دایره ای و .. و تکرار آنها تا اینکه خوب کشیده شود
9 - بازی با راکد و توپ
10 - پرتاب توپ توی حلقه بسکتبال
11 - پنالتی زدن
12 - نقشهای ثابت و راکد
13 - تمرین شنیداری مثل تمرین شنیدن تیک تیک ساعت و شمردن آن ها و ترکیب صداها
14 - تمرین تمرکز روی نقطه یا تفسیر نقطه های موجود روی کاغذ و نشستن به صورت یوگا
15 - تمرین وحدت حواس پنج گانه
تکنیک : وحدت حواس پنج گانه
در این تکنیک شما کف دست یا پشت کمر او برایش عدد یا چیزی با انگشتتان می نویسید تا حدس بزند کف دست او چه عددی را نوشته اید تا تمرکز و حواس او را بهتر جمع کنیم
تقویت و شکل دهی رفتارهای مطلوب و مشخص کردن عواقب رفتارهای نامطلوب ، اساس رفتار درمانی است
( باید برای بچه ساعت مشخص کنیم و او را زمانبند کنیم ، اگر بداند که ما مقرراتی هستیم و سر آن وقت اون کار را انجام می دهیم او نیز مقید خواهد بود . لذا زمان معین کردن برای بچه ها خیلی خوب و مفید هست و باید دفعه ی اول بسیار جدی باشیم تا او نیز به جدیت ما در این زمینه باور کند )
ما اگر رابطه یما با بچه سالم و درست باشد و هر دو طرف همدیگر را واقعا دوست داشتند ، خود اینکه پدر و مادر با و صحبت نمی کنند یک ناراحتی و پتکی در سر او هست لذا اگر به او بگوییم که اگر مشقت را تا ساعت 9 ننویسی دیگر با تو کاری نداریم ، او از ناراحتی و قهر والدین ناراحت می شود نه ننوشتن مشق . البته به شرطی رابطه ی عاطفی باشد
تمرینات شرطی سازی :
1 - قلک پسر خوب یا دختر خوب ( صندوقی که علامت پسر یا دختر خوب هست و کارت امتیاز یا حسنه به آنها می دهیم و در قلک می اندازیم . و به او می فهمانیم که اگر در قلک شما ده تا کارت حسنه جمع شد این چیز را برایت می خرم .
2 - تهیه ژتونهای آفرین و صدآفرین و دادن آنها به کودک در ازای کارهای خوب
3 - همراه کردن تقویت مثبت ، زمان آرامش کودک بطور همزمان ( همزمان که بچه کار مثبت انجام داد ، همانجا به او جایزه دهیم و نگذاریم برای بعدا . این برای بچه های پیش فعال هست و شرطی کردن آنها و پول خرج کردن برای آنها اشکالی ندارد . و بعدا باید کم کرد . اما اولش باید با شرطی کردن فکر و ذهن بچه را عادت دهید تا بتوانید از فعالیت ذهنی و عملی او بکاهید.
اگر هر شخصی را مواجه کنیم با رفتار بدش ، اعتراف می کند و می گوید که چه کار بدی !
مثلا خود بچه می بیند که یک شخص دیگری این کار را کرده بود یا اینکه یک قصه را بسازیم و به بچه بگوییم که دیدی در این داستان و قصه این شخص این کار را کرد چقدر بد بود ؟! او می گوید که بله خیلی بد بود ، بعدا به او می گوییم که فکر کنم شبیه همین را در فلان روز در فلان جا انجام دادی
2 - دستگاه نروفیدبک
دستگاه نروفیدبک روی تمرکز حواس و کنترل تکانه توجه می شود و بازی هایی که هدف تمرکز دارند استفاده می شود
مثل بازی : هوشیار و بیدار که با یک حلقه که به دسته ای متصل است باید آن حلقه را از ابتدای یک سیم که به چراغی وصل است که در صورت تماس حلقه به سیم آن چراغ روشن می شود یا بازی ماز
( البته این دستگاه عوارض هم دارد و بدون عارضه نیست . قیمت فعلی آن حدود 10 میلیون می باشد)
ماز یعنی پیچ در پیچ که مثل یک خرگوشی می خواهد هویج بخورد و باید از این ماز رد شود و به هویج برسد
و یا بازی هوشیار و بیدار
3 - داروهای موثر :
- ریتالین ( متیل فنیریت )
- آتوموکساتین
- پمولین
نکات قابل توجه درخصوص این اختلال :
نباید کودکان پر تحرک و بازیگوش را تا زمانی که به عملکرد زندگی روزمره شان خلی وارد نشده ، دچار اختلال بیش فعالی تصور کرد
- بیش فعالی به دلایل بیولوژیک ایجاد می شود نه به دلیل تربیت غلط
- کودکان بیش فعال در کاری که به آن علاقه مند هستند ، توجه و تمرکز خوبی از خودشان نشان می دهند
- نوع تغذیه ارتباطی به بروز بیش فعالی ندارد
- کودکان بیش فعال الزاما خلاقیت بیشتری از سایرین ندارند
- با تشخیص به موقع این اختلال و درمان کردن آن به روش های دارویی و غیر دارویی ، مثل آموزش دادن خانواده و اولیای مدرسه ، و درمان های شناختی - رفتاری ، می توان
نکات قابل توجه در خصوص این اختلال
همراهی درمان دارویی باسایر روش های درمانی ، تاثیر آن ها بیشتر می کند
- تا زمانیکه علاوم اختلال وجود دارد دارو درمانی را در کنار سایر درمان ها ادامه می دهیم
- عوارض شایع دارو درمانی : کاهش اشتها ، بی خوابی ، کم حرفی اضطراب ، دل درد ، سر درد ، سرخوشی زیاد ، تحریک پذیری ، کابوس ، غمگینی ، خیره شدن و ناخن جویدن
شایع ترین اثرات در کوتاه مدت : بی خوابی ، کاهش اشتها ، دل درد ، و سردرد است که معمولا جزیی و موقتی است
هر کودکی حق دارد بداند چرا دارو مصرف می کند
کودکان بیش فعال در فعالیتهای انفرادی و فعالیت های غیر تکراری ، تمرکز خوبی دارند و موفق هستند
۰
۰
۹۳/۱۱/۱۲
سرباز کوچک-مهدی شهبازی
