تعلیم و تربیت(کودکان زیر 7 سال)4

استاد شهیدی

روانشناس کودک و استاد مرکز تربیت مربی کودک و نوجوان حوزه علمیه قم

 

جلسه 4-- 92/7/15

 

مهر پذیری ( سید سبع سنین )

آموزش پذیری ( عبد سبع سنین )

مشورت پذیری  ( وزیر سبع سنین )

 

برخی از روایات دیگر که به سه دوره ی رشد انسان اشاره دارد :

امام علی علیه السلام : یُرْخی الصّبیُّ سَبْعاً و یُؤَدَّبُ سبْعاً وَ یُسْتخدمُ سَبْعاً.

«کودک در هفت سال [نخست زندگی] آزاد گذارده می شود و در هفت سال [دوم[ ادب آموخته می شود و در هفت سال [سوم] به خدمت گرفته می شود.»

 

امام صادق علیه السلام :

دِعْ إِبْنَک یلْعَبُ سَبْعَ سَنینَ، وَ یؤَدَّبُ سَبْعاً، وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَک سَبْعَ سِنینَ فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إلاّ فَإِنَّهُ لاخَیرَ فِیهِ

 بگذار فرزند تا هفت سالگی بازی کند، و در هفت سال دوم او را پرورش و تأدیب کن، و در هفت سال سوم خود را بیشتر به او ملزم کن - یعنی بیشتر مواظبش باش - اگر اصلاح و رستگار شد چه بهتر، وگرنه پس از آن هیچ فایده ای ندارد.

امام صادق علیه السلام :

الغُلامُ یلْعَبُ سَبْعَ سِنینَ وَ یتَعَلَّمُ الْکتابَ سَبْعَ سِنینَ وَ یتَعَلَّمُ الْحَلالَ وَ الحَرامَ سَبْعَ سِنینَ؛

فرزندهفت سال بازی کند و  هفت سال کتاب یاد بگیرد و هفت سال حلال و حرام یاد بگیرد.

 

پدر باید اقتدار گرا باشد اگر یک قراری می گذارد باید سر قرارش باشد

در عین مهربانی و محبت سر حرفمان باشیم . مثل اینکه به او می گوییم که اگر مسواک نزنی برایت قصه نمی گویم

بچه مسواک نمی زد و به پدر با نرمی صحبت می کند که من حال ندارم ، حالا تو امشب برای من قصه تعریف کن ،اما پدر نباید فریب بخورد ، به آرامی او را نوازش می کند و او را می بوسدو می گوید که من شما را دوست دارم و خیلی هم علاقه دارم اما چه حیف که مسواک نزدی اگر مسواک می زدی هم خیلی خوشگل و ناز بودی و هم من برایت قصه تعریف می کردم.

 

مهمترین چیزی که شخصیت بچه را شکل می دهد بازی کردن با بچه است.

 

بچه زیر 7 سال قرار نیست هر چه ما گفتیم که انجام دهد و گوش به حرف ما باشد .

 

در مورد دستشویی رفتن بچه ها که زیر 7 سال غالبا گوش نمی کنند : پیاژه  در مورد بچه هایی که مشکل دستشویی دارند می گوید علت  اینست که با مادرشان مشکل دارند ، چون بچه دائما تحت فشار هست و مادر به او امر و نهی می کند لذا کودک دنبال یک محیطی هست که از دست مادر آزاد و خلاص شود ، لذا در دستشویی هر کاری که بخواهند می کند و می نشیند ولی دستشویی نمی کند زیرا در این محل  از دست مادرشان دور هستند و محدودیت ندارند.

 

دوره اول فرزند پروری ( از تولد تا 7 سالگی )

= دوره سیادت

= آزادی در بازی

= عبد نبودن ، وزیر نبودن

= فرمانبرداری و آموزش مستقیم ممنوع

 

مولفه های عمومی که برای همه ی بچه ها باید رعایت کنیم :

1

*تکریم*

حضرت رسول اکرم ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ فرمود:

اَکْرِمُوا اَوْلادَکُمْ وَ اَحْسِنُوا آدابَهُمْ یُغْفَرْ لَکُمْ.

فرزندانتان را گرامی بدارید و نیکو ادبشان کنید تا آمرزیده شوید.

بچه ها پیامبررا توی کوچه دیدند. بچه ها از او خواستند که با آن ها بازی کند. پیامبر بچه ای را روی دوش خود سوار کرد.

پیامبر بچه ها را خیلی دوست داشت. آن ها هم پیامبر را دوست داشتند.

پیامبر  می خواستند به مسجد بروند؛ ولی بچه ها دوست داشتند بیش تر با پیامبر بازی کنند.

سلمان یکی از دوستان پیامبر بود. او از بچه ها خواست که بروند تنهایی بازی کنند؛ ولی بچه ها نرفتند.

پیامبر  به سلمان گفت که به خانه برود و چند تا گردو بیاورد.

پیامبر گردوها را به بچه ها داد. بچه ها که گردوهای خوش مزه را می خوردند خوش حال شدند و با پیامبر خداحافظی کردند.

ما اگر با روند و دالان رشد بچه آشنا بشویم دیگر کلماتی مثل لوس شدن معنا ندارد ؛ مثل اینکه بچه  یکساله از ویژگیهایش اینست که نیاز به بغل دارد و باید بغل شود و بحث لوس کردن نیست ( لذا اگر بچه ای را تا یکسالگی بغل نکنیم ، این نیاز در او می ماند و اگر دو سال ، سه سال یا چهارسال هم شود نیاز به بغل دارد و اشباع نمی شود .

لذا بقیه می گویند که بچه ی شما لوس و بغلی می شود و زیاد بغلش نکن ، عادت می کند ، در حالیکه باید تا یکسالگی هر چه بیشتر بغل شود ، اگر این مساله رعایت شود ، خودش سریع راه می افتد و در دو سالگی خودش علاقه به راه رفتن دارد نه بغل.

کتاب سفر پر ماجرای کودک ( روانشناسی رشد ) دکتر کاپلان را مطالعه کنید.

لوس شدن برای وقتی است که بیشتر از نیازش اقدام کنی . مثل اینکه بی دلیل همیشه بچه را بغل کنید و قربان صدقه بروید.

این مقوله را از گوشتان دور بیاندازید که بچه است و نمی فهمد .

بچه از همان زمان که شیر می خورد ، گریه می کند تا به او شیر بدهند

بچه از همان زمان که بدنیا بیاید اعتماد به نفس دارد منتها شدت و ضعف دارد و این گریه ناشی از اعتماد به نفس اوست که گریه می کند تا به چیزی که می خواهد  برسد چون زبان دیگری برای بیان خواسته اش ندارد .

قبل از 7 سال شخصیت بچه ها شکل می گیرد و هر کاری که می خواهیم کنیم ( زرنگ بودن ، اهل مطالعه بودن و .. ) در این زمان هست . آموزش و حفظ  اطلاعات در زیر 7 سال اصلا مناسب نیست . بجای حفظ قرآن آنقدر چیز نیاز هست که بچه ها یاد بگیرند که به حفظ قرآن نمی رسیم .

 

2

*محبت*

 

به بچه ها باید محبت کنیم و باید الگوی خوبی برای آنها باشیم ، بچه ها در این سنین آیینه  تمام نمای والدینشان هستند . نباید ترس از تاریکی را به بچه ها یاد بدهیم مثل اینکه به بچه ها بگوییم که تو اتاق نرو تاریک است .

یا در مورد محبت بگوییم که این کار را نکن که اگر این کار را کنی دیگه دوستت ندارم ، این از حرف های اشتباه و کاملا دروغ  است و بچه فرق راست و دروغ را نمی فهمد .

چند بار در هفته بچه هایمان را بغل کنیم و ببوسیم ( با تمام محبت و از روی علاقه که او را به خودمان بچسبانیم ) این محبت باید ابراز شود و نباید این را حربه برای انجام کاری  قرار دهیم . ما به عنوان پدر و مادر حق نداریم که حتی یک لحظه و یک ثانیه محبت را از بچه ی خودمان کم کنیم .

به هیچ عنوان جلوی بچه دعوا نکنیم ، مثل یک پتکی برسر  بچه است و او احساس حقارت می کند که بخاطر آنها دعوا می کنیم ؛ او احساس می کند که ما داریم دعوا می کنیم و می گوید که دعوا نکنید ما به او جواب می دهیم که ما داریم بحث می کنیم نه دعوا ، او می گوید که نه .

به هیچ عنوان نباید به او بگوییم که دوستت ندارم و نباید برای محبتمان شرط بگذاریم و همیشه باید احساس کند که  او را دوست داریم . بچه باید احساس کند که در همه ی آنات و لحظه های زندگی  او را دوست داریم ( بله از کارش بدمان می آید ، نه به این معنا که از او بدمان می آید ) باید احساس کند که همیشه پناهگاهش ما هستیم .

اما قهر و بی توجهی : وقتی بچه ی من اینقدر با من رفیق است که با کوچکترین بی توجهی او را به سمت خودمان می کشانیم ، این ارزش دارد و به معنای بی محبتی به او نیست . بلکه محبتمان را برای مدت کوتاهی ابراز نمی کنیم

خیلی خوب و آرام با بچه صحبت می کنیم و باید نرم و ملایم بود نه اینکه با داد و بی داد و سرو صدا با او صحبت کنیم

اگر احساس کند که ما به او توجه و محبت نداریم شکست روحی می خورد و دست به هر کاری می زند ، وبه دیگران پرخاشگری می کند و ...

اگر احساس کند که اگر خلافی انجام دهد یک شخصی هست که او را درک کند و به او محبت کند ، امیدش از بین نمی رود و دست به هر کاری نمی زند

در امر تربیت اگر یک جا بایستیم می گندیم و باید همیشه در حال رشد باشیم

فروید می گفت اگر مادر من آن اعتماد را به من نمی داد من موفق نمی شدم

مادر خیلی مهم هست که باید پشت بچه هایشان باشد .

 

3

* عدالت*

 

4

* صداقت*

 

5

*نظارت و کنترل*

 

مولفه های خصوصی که  در  هر مرحله ی خاص هست :

1 - سیادت

2 - تعلیم

3 - تادیب

4 - اقتدار

5 - وزارت

 

مولفه های 7 سال اول :

پنج  مولفه  عمومی(تکریم،محبت،عدالت،صداقت،نظارت و کنترل) + سیادت